دوره 17، شماره 3 - ( 8-1402 )
جلد 17 شماره 3 صفحات 446-426 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mirzaei A, Abdeshahi A, Azarm H. The effect of price surging of livestock products on the rangeland and the livelihood of nomads: Mamasani rangelands. مرتع 2023; 17 (3) :426-446
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1199-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1199-fa.html
میرزایی عباس، عبدشاهی عباس، آزرم حسن. تأثیر افزایش قیمت فرآورده‌های دامی بر وضعیت مراتع و معیشت عشایر: مراتع ممسنی. مرتع. 1402; 17 (3) :426-446
گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی
چکیده: (801 مشاهده)
سابقه و هدف: خانوارهای عشایری نقش قابل توجهی در تولیدات دامی بر عهده دارند. در دهه‌های اخیر تخریب مراتع همزمان با وقوع شوک‌های قیمتی و موج نوسانات قیمت محصولات دامی، موجودی دام و در نتیجه معیشت عشایر در ایران را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. با توجه به وابستگی بالای معیشت عشایر به وضعیت مراتع، تحلیل هر گونه سیاستی در این زمینه نیازمند توجه همزمان به این دو مؤلفه است. بر این اساس، در مطالعه حاضر، اثرات سیاست‌های افزایش قیمت گوشت و قیمت فرآورده‌های دامی در قالب سه سناریو بر متغیرهای سود و وضعیت مراتع ارزیابی شد.
مواد و روش‌ها: در مطالعه حاضر، منطقه ممسنی در استان فارس به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی عشایر به‌عنوان نمونه انتخاب شد. برای دستیابی به اهداف مطالعه از یک مدل اقتصادی- زیستی با لحاظ مدیریت پویای دام و مراتع بهره گرفته شد. مدل اقتصادی- زیستی با ترکیب مد‌ل‌های اقتصادی و بیوفیزیکی حاصل می‌شود. مدل اقتصادی در شرایط وجود محدودیت منابع از جمله دسترسی به علوفه، سود تولیدکنندگان در یک سیستم تولید دام را حداکثر می‌نماید. بر این اساس، سود خالص به تفکیک درآمدها و هزینه‌های موجود دامداران محاسبه شد. همچنین، علاوه بر لحاظ روند پویای تعداد دام، مقدار TDN مورد نیاز دام ناشی از تغذیه از منابع مختلف علوفه‌ای نیز محاسبه شد. در نهایت، نیز مدل برنامه‌ریزی ریاضی با دو هدف حداکثرسازی سود و حداقل‌سازی مقدار TDN ناشی از استفاده از مراتع به شرط تأمین TDN مورد نیاز برای هر دامدار برآورد شد. سناریوهای مورد استفاده در این مطالعه به صورت تغییرات قیمت گوشت و قیمت فرآورده‌های دامی در نظر گرفته شد. به طوری که کمترین، بیشترین و متوسط رشد قیمت گوشت و فرآورده‌های دامی در یک سال در بازه 1400-1382 به‌عنوان سه سناریو مورد توجه قرار گرفت.
نتایج: نتایج شبیه‌سازی برای یک دوره ده ساله نشان داد که با ادامه شرایط فعلی، موجودی دام و در نتیجه معیشت عشایر در سال‌های آتی به‌شدت کاهش می‌یابد؛ به طوری که احتمال فروش همه دام‌ها و از بین رفتن زندگی عشایری وجود دارد. در این راستا، افزایش قیمت گوشت ضمن تأثیر مثبت بر سود دامداران، فشار وارده بر مراتع را نسبت به وضعیت فعلی کاهش می‌دهد. با این حال، سناریوی افزایش قیمت فرآورده‌های دامی علیرغم افزایش سود، تأثیر منفی بر پایداری مراتع خواهد داشت. البته، اثرات این سناریوها به تدریج تضعیف و روند بهبود سود عشایر تعدیل می‌شود. بنابراین، با اتخاذ سیاست‌های قیمتی امکان دستیابی همزمان به اهداف بهبود معیشت عشایر و مدیریت پایدار مراتع وجود ندارد. در این راستا، آگاهی سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و ذینفعان از روند کاهشی تعداد دام و عملکرد مراتع در صورت ادامه شرایط موجود و اثرگذار نبودن سیاست‌های قیمتی بر بهبود همزمان معیشت عشایر و وضعیت مراتع در بلندمدت مهم‌ترین یافته این مطالعه است.
نتیجه‌گیری: بر مبنای یافته‌های این مطالعه، با ادامه شرایط فعلی، موجودی دام و در نتیجه میزان فروش دام در سال‌های آتی کاهش خواهد یافت. این شرایط با کاهش عملکرد مراتع و در نتیجه کاهش سهم مراتع در تغذیه دام همراه خواهد بود. مجموع این شرایط حاکی از تهدید معیشت عشایر و پایداری مراتع در سال‌های آینده است. علاوه بر این، با توجه به بدتر شدن شرایط مراتع در اثر اعمال سناریوهای قیمتی، اتخاذ سیاست‌های حمایتی در جهت حفاظت از مراتع ضروری است.
مواد و روش‌ها: در مطالعه حاضر، منطقه ممسنی در استان فارس به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی عشایر به‌عنوان نمونه انتخاب شد. برای دستیابی به اهداف مطالعه از یک مدل اقتصادی- زیستی با لحاظ مدیریت پویای دام و مراتع بهره گرفته شد. مدل اقتصادی- زیستی با ترکیب مد‌ل‌های اقتصادی و بیوفیزیکی حاصل می‌شود. مدل اقتصادی در شرایط وجود محدودیت منابع از جمله دسترسی به علوفه، سود تولیدکنندگان در یک سیستم تولید دام را حداکثر می‌نماید. بر این اساس، سود خالص به تفکیک درآمدها و هزینه‌های موجود دامداران محاسبه شد. همچنین، علاوه بر لحاظ روند پویای تعداد دام، مقدار TDN مورد نیاز دام ناشی از تغذیه از منابع مختلف علوفه‌ای نیز محاسبه شد. در نهایت، نیز مدل برنامه‌ریزی ریاضی با دو هدف حداکثرسازی سود و حداقل‌سازی مقدار TDN ناشی از استفاده از مراتع به شرط تأمین TDN مورد نیاز برای هر دامدار برآورد شد. سناریوهای مورد استفاده در این مطالعه به صورت تغییرات قیمت گوشت و قیمت فرآورده‌های دامی در نظر گرفته شد. به طوری که کمترین، بیشترین و متوسط رشد قیمت گوشت و فرآورده‌های دامی در یک سال در بازه 1400-1382 به‌عنوان سه سناریو مورد توجه قرار گرفت.
نتایج: نتایج شبیه‌سازی برای یک دوره ده ساله نشان داد که با ادامه شرایط فعلی، موجودی دام و در نتیجه معیشت عشایر در سال‌های آتی به‌شدت کاهش می‌یابد؛ به طوری که احتمال فروش همه دام‌ها و از بین رفتن زندگی عشایری وجود دارد. در این راستا، افزایش قیمت گوشت ضمن تأثیر مثبت بر سود دامداران، فشار وارده بر مراتع را نسبت به وضعیت فعلی کاهش می‌دهد. با این حال، سناریوی افزایش قیمت فرآورده‌های دامی علیرغم افزایش سود، تأثیر منفی بر پایداری مراتع خواهد داشت. البته، اثرات این سناریوها به تدریج تضعیف و روند بهبود سود عشایر تعدیل می‌شود. بنابراین، با اتخاذ سیاست‌های قیمتی امکان دستیابی همزمان به اهداف بهبود معیشت عشایر و مدیریت پایدار مراتع وجود ندارد. در این راستا، آگاهی سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و ذینفعان از روند کاهشی تعداد دام و عملکرد مراتع در صورت ادامه شرایط موجود و اثرگذار نبودن سیاست‌های قیمتی بر بهبود همزمان معیشت عشایر و وضعیت مراتع در بلندمدت مهم‌ترین یافته این مطالعه است.
نتیجه‌گیری: بر مبنای یافته‌های این مطالعه، با ادامه شرایط فعلی، موجودی دام و در نتیجه میزان فروش دام در سال‌های آتی کاهش خواهد یافت. این شرایط با کاهش عملکرد مراتع و در نتیجه کاهش سهم مراتع در تغذیه دام همراه خواهد بود. مجموع این شرایط حاکی از تهدید معیشت عشایر و پایداری مراتع در سال‌های آینده است. علاوه بر این، با توجه به بدتر شدن شرایط مراتع در اثر اعمال سناریوهای قیمتی، اتخاذ سیاست‌های حمایتی در جهت حفاظت از مراتع ضروری است.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
