دوره 17، شماره 3 - ( 8-1402 )
جلد 17 شماره 3 صفحات 410-398 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghorbanpour Delivand M, Tatian M, Tamartash R, Gonzalez Alday J, Alavi S J. Scale-Dependent Changes in Plant Species Richness and Diversity Indicators: A Case Study in the Plain Rangelands of Northern Iran (Khomam, Gilan). مرتع 2023; 17 (3) :398-410
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1175-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1175-fa.html
قربان پور دلیوند مائده، طاطیان محمدرضا، تمرتاش رضا، گنزالز الدی جوسو، علوی سید جلیل. تغییرات شاخص های تنوع و غنای گونه ای گیاهی در ارتباط با مقیاس نمونه برداری در مراتع جلگه ای شمال ایران (مطالعه موردی: خُمام- گیلان). مرتع. 1402; 17 (3) :398-410
گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری
چکیده: (636 مشاهده)
سابقه و هدف: برخی شاخصهای پوشش گیاهی مانند فراوانی، تنوع و غنای گونهای گیاهی به‌شدت تحت تاثیر مقیاس نمونه‌برداری هستند؛ اما در بسیاری از نظریههای مرتبط با علوم اکولوژی و جامعهشناسی گیاهی به تأثیر بالقوه مقیاس نمونه‌برداری توجه زیادی نشده است. تا کنون برای اندازهگیری تنوع گونهای پوشش گیاهی از روشهای مختلفی مانند ترانسکت، پلات تکمقیاسی یا چندمقیاسی و روشهای آشیانهای استفاده شده است. اما در این پژوهش برای اندازهگیری و مطالعه شاخصهای تنوع و غنای گونهای پوشش گیاهی، برای اولین بار در ایران از پلاتهای هممرکز استفاده شد تا اثر تغییرات عوامل محیطی بر تغییر مقادیر تنوع و غنا در محدوده نمونه‌برداری به حداقل برسد. این پژوهش به‌منظور بررسی و تحلیل تغییرات تنوع و غنای پوشش گیاهی در ارتباط با تغییرات مقیاس نمونه‌برداری انجام پذیرفت.
مواد و روشها: نمونه‌برداری از پوشش گیاهی در بهار 1400 در حالت حداکثر رشد گونههای گیاهی انجام شد. در دامنه شمالی البرز در ارتفاع 24/0 - متر بالاتر از سطح دریا در منطقه جلگهای خمام، دو سایت تفکیک و نمونه‌برداری از این ناحیه جلگهای انجام شد. به این صورت که در هر سایت، تعداد 6 مقیاس (پلات) نمونه‌برداری (5/0، 1، 2، 3، 5 و 10 متر مربع) بهصورت هممرکز و به شکل مربعی جهت نمونه‌برداری استفاده شد؛ به عبارت دیگر یک نقطه اولیه به عنوان مرکز کوچکترین مقیاس انتخاب و مقیاسهای بعدی محیط بر مقیاس ماقبل و با مرکزیت همان نقطه اولیه مستقر شدند. 6 بار پلاتهای هممرکز برای بررسی پوشش گیاهی مستقر و در هریک از این شش استقرار پلاتهای هممرکز، تعداد 10 تکرار به صورت تصادفی در نظر گرفته شد (60 تکرار در هر سایت مطالعاتی) و در مجموع چون دو سایت مطالعاتی در طبقه ارتفاعی جلگه انتخاب شده بود، 120 نمونه برای هر مقیاس (120 = 2 × 60) و درمجموع تعداد کل نمونهها (اندازه پلاتهای مختلف) برابر با (720 =120×6) بودند. آنالیزهای آماری شامل مقایسات میانگین و آزمون توکی نیز در محیط نرمافزار R انجام شد.
نتایج: براساس نتایج بهدست آمده، به طورکلی اثر مقیاس نمونه‌برداری در سطح احتمال 001/0، در مورد هر دو شاخص تنوع و غنا تایید شد. بیشترین تفاوت اثر مقیاس بر تنوع در مقیاس m25/0 نسبت به m25 و m210 مشاهده گردید. مقیاسهای m23 و m24 تفاوت معنیداری در مقدار تنوع نداشتند. درمورد شاخص غنا نیز بیشترین اثر مقیاس نمونه‌برداری در استفاده از مقیاس m25/0 نسبت به m25 و m210 نشان داده شد. از طرفی دقت محاسبه متغیرهای مختلف با افزایش سطح افزایش یافت. با این وجود با رسیدن به مقیاس m22 و m23 تقریبا به سطح ثابتی رسید و سپس در مقیاس m25 و m210 افزایش پیدا کرد. مقیاس m25/0مقدار عددی شاخصهای مورد اندازهگیری را به شدت کاهش میدهد و باعث ارائه نتایج اشتباه میگردد.
نتیجهگیری: با توجه به نتایج بهدست آمده به نظر میرسد که برای نمونه‌برداری و محاسبه صحیح شاخصهای تنوع و غنای گونهای در مناطق جلگهای شمال کشور (پوشش علفی و گونههای خاردار)، بهتر است که از پلات/مقیاس 3 متر مربعی استفاده گردد. علاوه بر نتایج مناسب، مزیت دیگر این مقیاس برای نمونه‌برداری در مناطق جلگهای، سهولت در استفاده (حمل و استقرار) و یکنواختی و همگنی نسبی پوشش گیاهی در داخل آن است. البته برای سایر مناطق، به ویژه دامنهها و طبقات ارتفاعی بالاتر این مقیاس پیشنهاد نمیگردد. زیرا احتمالاً اثر ارتفاع و سایر گرادیانهای محیطی، ترکیب و تنوع و سایر خصوصیات جامعه گیاهی را دستخوش تغییرات چشمگیری خواهد کرد و پوشش گیاهی ناهمگنی بیشتری نسبت به مناطق جلگهای و کم ارتفاع خواهد داشت.
مواد و روشها: نمونه‌برداری از پوشش گیاهی در بهار 1400 در حالت حداکثر رشد گونههای گیاهی انجام شد. در دامنه شمالی البرز در ارتفاع 24/0 - متر بالاتر از سطح دریا در منطقه جلگهای خمام، دو سایت تفکیک و نمونه‌برداری از این ناحیه جلگهای انجام شد. به این صورت که در هر سایت، تعداد 6 مقیاس (پلات) نمونه‌برداری (5/0، 1، 2، 3، 5 و 10 متر مربع) بهصورت هممرکز و به شکل مربعی جهت نمونه‌برداری استفاده شد؛ به عبارت دیگر یک نقطه اولیه به عنوان مرکز کوچکترین مقیاس انتخاب و مقیاسهای بعدی محیط بر مقیاس ماقبل و با مرکزیت همان نقطه اولیه مستقر شدند. 6 بار پلاتهای هممرکز برای بررسی پوشش گیاهی مستقر و در هریک از این شش استقرار پلاتهای هممرکز، تعداد 10 تکرار به صورت تصادفی در نظر گرفته شد (60 تکرار در هر سایت مطالعاتی) و در مجموع چون دو سایت مطالعاتی در طبقه ارتفاعی جلگه انتخاب شده بود، 120 نمونه برای هر مقیاس (120 = 2 × 60) و درمجموع تعداد کل نمونهها (اندازه پلاتهای مختلف) برابر با (720 =120×6) بودند. آنالیزهای آماری شامل مقایسات میانگین و آزمون توکی نیز در محیط نرمافزار R انجام شد.
نتایج: براساس نتایج بهدست آمده، به طورکلی اثر مقیاس نمونه‌برداری در سطح احتمال 001/0، در مورد هر دو شاخص تنوع و غنا تایید شد. بیشترین تفاوت اثر مقیاس بر تنوع در مقیاس m25/0 نسبت به m25 و m210 مشاهده گردید. مقیاسهای m23 و m24 تفاوت معنیداری در مقدار تنوع نداشتند. درمورد شاخص غنا نیز بیشترین اثر مقیاس نمونه‌برداری در استفاده از مقیاس m25/0 نسبت به m25 و m210 نشان داده شد. از طرفی دقت محاسبه متغیرهای مختلف با افزایش سطح افزایش یافت. با این وجود با رسیدن به مقیاس m22 و m23 تقریبا به سطح ثابتی رسید و سپس در مقیاس m25 و m210 افزایش پیدا کرد. مقیاس m25/0مقدار عددی شاخصهای مورد اندازهگیری را به شدت کاهش میدهد و باعث ارائه نتایج اشتباه میگردد.
نتیجهگیری: با توجه به نتایج بهدست آمده به نظر میرسد که برای نمونه‌برداری و محاسبه صحیح شاخصهای تنوع و غنای گونهای در مناطق جلگهای شمال کشور (پوشش علفی و گونههای خاردار)، بهتر است که از پلات/مقیاس 3 متر مربعی استفاده گردد. علاوه بر نتایج مناسب، مزیت دیگر این مقیاس برای نمونه‌برداری در مناطق جلگهای، سهولت در استفاده (حمل و استقرار) و یکنواختی و همگنی نسبی پوشش گیاهی در داخل آن است. البته برای سایر مناطق، به ویژه دامنهها و طبقات ارتفاعی بالاتر این مقیاس پیشنهاد نمیگردد. زیرا احتمالاً اثر ارتفاع و سایر گرادیانهای محیطی، ترکیب و تنوع و سایر خصوصیات جامعه گیاهی را دستخوش تغییرات چشمگیری خواهد کرد و پوشش گیاهی ناهمگنی بیشتری نسبت به مناطق جلگهای و کم ارتفاع خواهد داشت.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
